African/Tribal Art/Etnografica
[2006594]

Afrikaanse Kunst
Afrika bestaat uit 53 staten en wordt bewoond door 480 miljoen mensen, verdeeld in vele etnische groepen met verschillende talen, godsdiensten, politieke situaties and kunstvormen.
Gewoonlijk worden Afrikaanse kunstobjecten van hout en andere natuurlijke materialen gemaakt, zoals bij voorbeeld schelpen, vezels en leer. Door het tropische klimaat is de levensduur van deze objecten helaas beperkt. Oude kunstvoorwerpen zijn daardoor zeldzaam.

Culturele uitingen op het Afrikaanse continent.
De geografische structuur van Afrika met zijn oerwouden, brede rivieren, uitgestrekte dorre steppen en in het noorden een schier ondoordringbare woestijn, de Sahara, hebben mogelijk gemaakt dat ten zuiden van de Sahara zwart-Afrikaanse culturen ontstonden met een geheel eigen karakter. De islam had wel invloed in Noord-Afrika, maar nauwelijks op de verschillende zwarte Afrikaanse volken. Slechts in de Soedan, dat door middel van karavaanwegen in verbinding stond met Noord-Afrika, en in gebieden die nauwe relaties met de Soedan onderhielden, zien we islamitische elementen in kleding en tempelbouw. Ook het christendom had slechts een beperkte invloed, mede omdat de Europeanen voornamelijk in de kuststeden bleven, waar zij strategische en commerciële belangen hadden.

Bewerkte vuursteensplinters worden in grote delen van Afrika gevonden. Veel stenen voorwerpen (bijlen, vuistbijlen, speerpunten) vallen op door hun fijne bewerking. Ze werden door de Franse prehistoricus H. Breuil (1877-1961) gedateerd in het stenen tijdperk.

Op verschillende plaatsen in Afrika zijn tekeningen (in steen gegraveerd) en schilderingen gevonden. Zeer beroemd zijn de schilderingen die men in de Sahara ontdekte, o.m. in Tassili in Zuid-Algerije. Men vermoedt dat de schilderingen vier- tot vijfduizend jaar voor onze jaartelling werden gemaakt en een magisch karakter hadden.

De bouwkunst van zwart Afrika omvat enerzijds de traditionele bouwkunst en anderzijds hedendaagse bouwkunst, die op de westerse wereld is georiënteerd. Een derde categorie bouwwerken werd niet door de Afrikaanse bevolking neergezet, maar door uit Europa, Azië en de Arabische wereld afkomstige kolonisten en handelaren. Deze 'koloniale' architectuur is vooral aan de kust te vinden en oefende geen invloed uit op de bouwkunst van de oorspronkelijke bevolking.

Tot de bekendste uitingen van de Afrikaanse beeldende kunst behoren de houten beelden die als zelfstandig, vrijstaand beeld voorkomen of als onderdeel van bijvoorbeeld een stoel of een pot. Werk in steen, aardewerk, ivoor of metaal komt minder vaak voor.

De functie van een beeld, soms fetisj genoemd, kan zeer verschillend zijn. Zo zijn er stam- en voorouderbeelden die de genezing van een ziekte moeten bewerkstelligen of een goede oogst, een vruchtbare regen, een succesvolle jacht, een groot aantal kinderen. In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht is een beeld zelden een voorstelling van of een verwijzing naar de voorouder. De onwerkelijke uitbeelding wijst hier al op. Het Afrikaanse beeld is evenmin een afgodsbeeld. Men zou - heel algemeen -kunnen zeggen dat de stam- en voorouders hun levenskracht, hun bescherming en hun invloed in een beeld kunnen vestigen. Deze beelden kunnen mensfiguren zijn, maar ook figuren van dieren.

Pas in het begin van de 20e eeuw kreeg men in de westelijke wereld oog voor de kwaliteiten van de kunst van zwart Afrika. Vooral de houten beelden trokken de aandacht. Verschillende belangrijke 20e-eeuwse kunstenaars werden er door beïnvloed: de Franse schilders Derain en De Vlaminck eerst; omstreeks 1907 Picasso, Matisse, Modigliani, Brancusi en de kunstenaars van Die Brücke.

Elementen die men in de negersculptuur waardeerde en navolgde, waren vooral de vereenvoudiging van natuurvormen en de expressieve mogelijkheden daarvan.

De Afrikaanse kunst staat sterk onder invloed van moderne ontwikkelingen, maar nog steeds worden er traditionele kunstvoorwerpen gemaakt. Vanzelfsprekend is er een grote diversiteit in de Afrikaanse kunst.
De Afrikaanse kunst heeft niet zozeer een esthetische als wel een religieuze en rituele functie. De meest voorkomende objecten zijn maskers, gebruiksvoorwerpen en religieuze beelden.

WAT IS ETNOGRAFICA:

Etnografica is een door verzamelaars en handelaren gebruikte verzamelnaam voor objecten die afkomstig zijn van tribale culturen in Oceanië, Afrika, Amerika en Azië.Etnografica is afgeleid van etnografie, ofwel 'beschrijving van een volk'. Het begrip is verwant aan termen als naturalia of religiosa. In de 17e, 18e en vooral 19e eeuw werden wereldwijd objecten uit de natuur en cultuur verzameld.

Werden etnografica eerst als voorwerpen van verwondering ondergebracht in een rariteitenkabinet, in de 19e eeuw werden ze bestudeerd en op uiterlijke kenmerken en functie gerubriceerd. Het verzamelen en beschrijven van de materiële cultuur moest bijdragen aan het in kaart brengen van de wereld.


Analoog aan het classificatiesysteem voor de natuur van Linaeus en de evolutieleer van Darwin werden ook culturen op grond van uiterlijke kenmerken ingedeeld. Hier zat het achterhaalde idee achter, dat alle culturen dezelfde ontwikkeling zouden moeten doormaken en dat 'primitieve' culturen zich op een lagere sport van de evolutionaire ladder zouden bevinden. De interpretatie, waardering en inpassing van de objecten gebeurde vanachter het bureau en stoelde niet op praktijkervaring in het veld. Vanaf de jaren 1920 van de 20e eeuw werd te velde onderzoek gedaan en verdween de noodzaak van het verzamelen voor wetenschappelijke classificaties. In de huidige wetenschap wordt eerder gesproken over 'materiële cultuur', die in de ter plaatse bestudeerde context wordt geanalyseerd, dan over etnografica. Helaas zijn de methoden van onderzoek en de theoretische kaders voor interpretatie pas na de hoogtijdagen van het verzamelen ontwikkeld. Van de in de 19e en vroege 20e eeuw verzamelde objecten zijn de context en betekenis vaak niet meer goed te achterhalenEveneens vanaf begin 20e eeuw werden maskers, beelden en gebruiksvoorwerpen uit Afrika en Oceanië verkocht in kunstgaleries van Europese hoofdsteden als Parijs. Zij werden een belangrijke inspriatiebron voor Europese kunstenaars, die hun vormentaal inspireerden op etnografica. Met de moderne kunst drong ook etnografica door tot particuliere verzamelaars. Voor verzamelaars blijft etnografica de sleutel tot kennis van en fascinatie voor andere culturen. Zij herscheppen de huiskamer tot pronkkabinet of 'Wunderkammer'.