Worst, Jan Worst
[2007352]

Jan Worst
1953-

Naamvarianten:
Worst, Jan Arend

Kwalificaties:
Schilder, graficus

Nationaliteit/school:
Nederlands

Geboren te Heerenveen op 23-07-1953

Opleiding:
Academie Minerva 1971-1976 M.O. tekenen

Werkzaam in:
Groningen 1987 - 1996
Groningen 2017

Jan Worst is een van de weinige Nederlandse kunstenaars wiens werk internationaal verkoopt.
Hij werkt samen met twee galeries, een in het Verenigd Koninkrijk en een in New York, een Nederlandse galerie heeft hij niet.

Zijn schilderijen zijn over het algemeen vrij fors van omvang en uitermate gedetailleerd geschilderd. Je moet toch wel minimaal een 50.000 euro meebrengen om een kleiner schilderij van de Groningse kunstenaar te kunnen aanschaffen.
Internationaal en gerenommeerd, en toch gewoon werkend in de voormalige Rijks HBS in de Pelsterstraat een monumentaal pand uit 1876, waar verschillende Groningse kunstenaar een atelier hebben.

Voor zijn werk laat Jan Worst geboren te Heerenveen in 1953 zich inspireren door de 18e eeuw. Wie zijn schilderijen bekijkt ziet daarop interieurs van gebouwen en paleizen uit de 18e eeuw. De grote schilderkunst was in die tijd al voorbij, dat was iets van de zeventiende eeuw met Rembrandt, Frans Hals en Vermeer en anderen natuurlijk. Die 18e eeuw past bij mij. Ik ben altijd al geïnteresseerd geweest in de interieurs van Engelse landhuizen uit die tijd of bijvoorbeeld het paleis van Versailles van Marie-Antoinette.

Jan Worst verkocht tijdens de TEFAF in Maastricht een jaar voordat de DSB-bank failliet ging aan Dirk Scheringa voor diens Scheringa-museum een schilderij voor maar liefst 150.000 euro.
Een wapenfeit waar nog steeds over gesproken wordt. Dat soort bedragen gaat dan wel je marktwaarde bepalen, zegt Worst. Maar ik moet erbij zeggen dat er na de crisis toch weer wat minder hoge bedragen voor kunst uitgegeven worden dan voor 2008.

Hoe dan ook, een groot schilderij van Worst en ze zijn bijna allemaal groot van formaat wordt gemiddeld toch wel voor een ton of meer in euro’s verkocht.

In New York is Sperone Westwater de galerie die het werk van Worst mag verkopen, en in Groot-Brittannië is dat Ben Brown Fine Arts in London die ook een filiaal heeft in Hong Kong. In mei krijgt de Groningse kunstenaar dan ook een expositie in Hong Kong.

Het heeft voor mij geen zin om ook nog een galerie in Nederland te hebben. Daar schilder ik gewoon niet genoeg voor. Let wel, het is beslist niet zo dat Worst niet hard werkt, integendeel hij is een soort workaholic die zelfs op zondag nog naar zijn atelier gaat, maar hij werkt ontzettend langzaam.
Mijn schilderijen zijn groot en enorm gedetailleerd, neem nou dit grote schilderij, zegt hij, wijzend op Divine Details welke ook op de cover van dit blad staat, daar ben ik bijna een jaar mee bezig geweest. Elk detail moet ingevuld worden.

In de jaren zeventig studeerde Worst aan Academie Minerva en haalde zijn M.O.B-acte tekenen. Ik ben dus eigenlijk tekenleraar, vertelt hij met een grote glimlach. Maar ik moet eerlijk zeggen dat ik het als leraar niet lang volgehouden heb. Ik heb mijn vrijheid nodig om me aan mijn eigen werk te kunnen wijden.
Ik werk langzaam, traag. Het maken van een schilderij is als het schrijven van een roman, je vertelt als het ware een verhaal met je schilderij en je bouwt het langzaam op. Mijn schilderijen zijn daadwerkelijk opgebouwd, een soort montage van verschillende onderdelen. Een vrouw, een interieur, bepaalde details. Jan Worst vindt die onderdelen in tijdschriften en op foto’s. Hij laat een plaatje zien van een fotomodel dat hij uit een glossy magazine heeft geknipt en op doek naschildert, veel groter dan het origineel.

Het opzienbarende van zijn schilderijen is dat ze heel realistisch zijn, maar toch ook dromerig, surrealistisch bijna. Je kunt er van alles in zien. Het mooie is dat het perspectief altijd klopt en dat de personages zo echt lijken, alsof ze gefotografeerd zijn. Dat is knap, want hoeveel schilderijen zijn er wel niet waar mensen op staan, die op de een of andere manier niet overeenkomen met de werkelijkheid. Altijd is er wel iets wat niet perfect geschilderd is. En toch zijn de schilderijen van Worst geen steriele fotorealistische werken, en ook heeft zijn werk niets gemeen met de realistische nabootsing van zeventiende-eeuwse schilders door bijvoorbeeld Helmantel.

Er is iets wat het werk van Jan Worst uniek maakt. Je moet zijn werk ook van een afstand bekijken, dan valt alles op zijn plek en is het net of je naar een kleurenfoto kijkt. Van dichtbij zie je hoe het werk gemaakt is. Ook mooi.

Iets naar de natuur schilderen kan wat mij betreft niet meer. Ik maak mijn eigen afbeelding door verschillende elementen bij elkaar te brengen. Noem me dus ook geen realist, aldus de kunstenaar. Ik hou er ook helemaal niet van om in opdracht te werken. Het is me wel gevraagd, hoor. Dan krijg je een telefoontje, we hebben u uitverkoren om het staatsieportret van minister zo en zo of onze directeur te maken. Ik begin er niet aan. Ik ben te lang met een schilderij bezig om daar plezier in te hebben. Ik móet mijn eigen ding doen.

Worst vertelt dat hij zich ook laat inspireren door films, bijvoorbeeld Italiaanse films. Hij noemt Fellini en Antonioni. In mijn studietijd in de jaren zeventig zag je die films in de bioscoop. Prachtige beelden.
Op de vraag of hij niet eens wat anders zou willen, hij schildert immers al 25 jaar op dezelfde manier, luidt het antwoord ontkennend. Een oeuvre bouw je op, zegt hij. Dit is mijn stijl, hier werk ik aan. Ik heb ook het gevoel dat ik na al die jaren nog steeds beter wordt. Ook wat betreft het verhaal dat ik met mijn schilderijen vertel. Bij mij gaat het om het maken van het werk. De details moeten kloppen, het vlak moet gevuld zijn.

Ik kom weleens op tentoonstellingen of beurzen waar prachtige schilderijen hangen die wat mij betreft nog niet af zijn. Dan laat zo’n kunstenaar ergens een vlak wit. Dan denk ik altijd, dat kan niet, je moet het afmaken.
Ik maak me er ook nooit met een Jantje van Leiden van af. Daarom kost het ook zoveel tijd om een schilderij te maken.

De 63-jarige kunstenaar heeft in Groningen natuurlijk verschillende ontwikkelingen op kunstgebied zien plaatsvinden. Wat vindt hij nu goede kunst? Zijn er noordelijke kunstenaars die hij hoog heeft zitten? In eerste instantie moeten het goede schilders zijn. Ik hou niet van abstract werk, dat kan iedereen maken. Maar probeer maar eens een echt mooi figuratief schilderij te maken. Ik hou wel van het werk van bijvoorbeeld Wout Muller of Matthijs Röling. Deze schilders beschikken over een herkenbaar standpunt, een eigen, individuele en direct herkenbare stijl.
Heeft hij een voorbeeld, een kunstenaar die hem inspireert? Ik raak geïnspireerd door de mode- en filmwereld, door literatuur en door glossy tijdschriften. Een kunstenaar die ik echt geweldig vind is de Franse schilder Balthus. Wat de oude meesters betreft, Vermeer. En er zijn twee voor mij interessante tijdgenoten, de Amerikaanse schilder Eric Fischl en de Duitser Neo Rauch.
​
Worst werkt op de klassieke manier, olieverf op doek. Waarom zou je acrylverf gebruiken. Ik hou van het echte werk, zegt hij. Hij voegt eraan toe: Met kleine kwastjes. Ik maak grote schilderijen met kleine kwastjes, voor de details. Het echte werk dus.

Tekst: Gerrit Brand